Werken

Tomás Luis de Victoria
■Missa pro defunctis a 4

Juan del Encina
■Señora de hermosura – Spanje

anoniem
■Dios es ya naçido – Guatemala

Hernando Franco
■Santa Maria in ilhuicac – Guatemala

Gaspar Fernandez
■Eso rigor e’ repente – Mexico

anoniem
■Ane Nupaquima Suchetaña – Bolivia

anoniem
■Hanacpachap Cussicuinin – Peru

anoniem
■Ríu Ríu Chíu

o.l.v. Dennis Broeders
Michiel Bijmans, theatermaker

Datum & Locatie

zondag 19 november 2017

Nicolaïkerk, Utrecht

In dit programma verkennen we de voorgeschiedenis van de huidige Zuid-Amerikaanse muziek. We beginnen relatief dichtbij huis. Ten tijde van Columbus’ zoektocht naar financiering voor zijn wilde plannen kwam er in Spanje een rijke muziek tot bloei. Vele componisten werden beïnvloed door de polyfone muziek uit Frankrijk en Vlaanderen. Al snel kreeg de Spaanse muziek zijn eigen identiteit. De muziek van Tomás Luis de Victoria wordt als het hoogtepunt van de Spaanse polyfonie beschouwd. Hij studeerde in Rome, waarschijnlijk bij Palestrina en werd na het vertrek van Palestrina de belangrijkste muzikaal leider in de stad. In deze tijd schreef hij zijn eerste Requiem schrijft. Dit Requiem is minder bekend dan zijn latere Officium Defunctorum, maar ook zeker de moeite waard! Waar zijn Officium Defunctorum een zware, mystieke sfeer ademt, is zijn eerste Requiem eenvoudiger en lichter. De jongere Victoria lijkt de dood (nog) niet als een te zware zaak op te vatten.

Na de pauze gaan we op reis. Eerst terug in de tijd, naar Juan del Encina, een schrijver en componist die leefde ten tijde van Columbus’ reizen. Hij was één van de eerste belangrijke componisten van villancico’s. Een villancico heeft een specifieke vorm. Het begint en eindigt met het refrein, waartussen een serie coupletten zijn geschreven. Tegenwoordig zijn deze stukken sterk geassocieerd met kerstmis, maar zeker niet alle villancico’s bevatten deze thematiek.
Dan steken we de grote oceaan over! Muziek uit de 16de en 17de eeuw uit Latijns-Amerika is vrijwel volledig christelijk. De kerken en kathedralen konden met droge ruimtes veel muziek uit die tijd bewaren. Waarschijnlijk werd er ook los van de kerk veel muziek gemaakt, maar deze muziek is helaas grotendeels verloren gegaan. We beginnen met een lief kort stukje over de geboorte van Christus, ook dit is een villancico. In dit lied horen we hoe dicht de stijl nog staat bij de muziek uit Spanje zoals van Encina. De componist is, zoals bij heel veel muziek uit de Latijns-Amerikaanse archieven, onbekend. Daarna zingen we een stuk van Hernando Franco, geboren in Spanje en als één van de eerste componisten (voor zover bekend) die naar de nieuwe wereld vertrok. Het bijzondere van dit stuk is dat we te maken hebben met een Europese stijl waarin de tekst echter in het Nahuatl is geschreven. Deze taal werd onder andere door de Azteken gesproken en laat zien dat de plaatselijke talen werden gebruikt om het christelijke gedachtegoed te verspreiden.
Het volgende stuk, Eso rigor e’ repente laat een andere grote invloed zien, Afrikaanse ritmes. Dit stuk is waarschijnlijk geschreven voor een koor van voormalige slaven. De ritmes, die vaak om de maat heen werken, zijn voor het koor een leuke uitdaging! Kunt u het volgen? Alle bovenstaande werken komen uit Midden-Amerika, waar in de grote kathedralen van Guatemala en Mexico veel muziek bewaard is gebleven. Voor de laatste twee stukken maken we echter de reis naar Zuid-Amerika. Deze twee stukken komen respectievelijk uit Bolivia en Peru. Ook deze muziek is in stijl en taal getransformeerd ten opzichte van Europa.

Dennis Broeders, dirigent